အပိုင်း (၃) ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်၏ အဓိက ကဏ္ဍများ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ တရားဥပဒေမူဘောင်

ရွေးကောက်ပွဲများအတွက် တရားဥပေဒမူဘောင်ဟူသည် အဘယ်နည်း၊ ၄င်းသည် အဘယ်ကြောင့် အရေးပါသနည်း။

“ရွေးကောက်ပွဲများအတွက် တရားဥပဒေမူဘောင်” ဟူသည့် စကားရပ်သည် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ ရွေးကောက်ပွဲနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ဥပဒေများ၊ စည်းမျည်းစည်းကမ်းများ အစုအပေါင်းကို ဆိုလိုသည်။ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ တရားဥပဒေ မူဘောင်တွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၌ ပါဝင်သည့် သတ်မှတ်ချက်များ၊ ရွေးကောက်ပွဲအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိသည့် ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေနှင့် နိုင်ငံရေးပါတီနှင့်ဆိုင်သည့် အခြားဥပဒေများ ပါဝင်သည်။ ရွေးကောက်ပွဲ ဥပဒေနှင့် အခြားဆက်စပ် ဥပဒေများတွင် ပါရှိသည့် စည်းကမ်းချက်များ၊ တာဝန်ရှိသည့် ရွေးကောက်ပွဲ စီမံကျင်းပရေး အဖွဲ့အစည်းမှ ထုတ်ပြန်သည့် ညွှန်ကြားချက်များနှင့် စည်းကမ်းချက်များလည်း ပါဝင်နိုင်သည်။ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ တရားဥပဒေမူဘောင်တွင် ပါဝင်သည့် အချက်များမှာ တစ်နိုင်ငံနှင့်တစ်နိုင်ငံ သိသိသာသာ ကွဲပြားနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့်ပင် ဤအစီရင်ခံစာတွင် ယင်းကွဲပြားခြင်းများအကြောင်း အသေးစိတ် မရေးသားထားခြင်းဖြစ်သည်။ တရားဥပဒေမူဘောင်သည် ဤအစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြထားသည့် ကဏ္ဍများအပါအဝင် ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်အဆင့်ဆင့်အတွက် ကစားနည်း စည်းကမ်းများကို အဆုံးအဖြတ်ပေးသည်။ ထို့အတွက် ရွေးကောက်ပွဲယှဉ်ပြိုင်ခြင်းဆိုင်ရာ စည်းကမ်းများ၊ ယင်းစည်းကမ်းများ အကောင်အထည်ဖော်ပုံတို့သည် စစ်မှန်သော ရွေးကောက်ပွဲတစ်ရပ် ဖြစ်ပေါ်နိုင်ရန် ဦးတည်စေမှသာ ရွေးကောက်ခံ ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် နိုင်ငံသားပြည်သူများ၏ အကျိုးစီးပွား ဖြစ်ထွန်းမည်ဖြစ်သည်။ တရားဥပဒေမူဘောင်နှင့် ဆက်စပ်သည့် သတင်းအချက်အလက်များ၊ အပြောင်းအလဲ တစ်စုံတစ်ရာ ရှိလျှင် ယင်းအပြောင်းအလဲများအား ပြည်သူများ သိရှိနေစေရမည်။ အပြောင်းအလဲလုပ်သည့် အခါလည်း ပြည်သူများ ပါဝင်နိုင်ခွင့်သည်လည်း အရေးကြီးပေသည်။ တရားဥပဒေမူဘောင်အား ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး လုပ်သည့်အခါတွင် လည်းကောင်း၊ အကဲဖြတ်သုံးသပ်သည့်အခါတွင် လည်းကောင်း ဤအပိုင်းတွင် လေ့လာတင်ပြထားသည့် ကဏ္ဍ (၁၅) ခု အပါအဝင် ရွေးကောက်ပွဲစက်ဝိုင်း၏ အစိတ်ပိုင်းတစ်ခုချင်းစီနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ပွင်းလင်းမြင်သာရှိမှု၊ လူပေါင်းစုံပါဝင်နိုင်မှု၊ တာဝန်ယူ၊တာဝန်ခံရှိမှု စသည့်အချက်များကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန် လိုသည်။ ယင်းသို့ စဉ်းစားရာတွင် အောက်ပါမေးခွန်းများ မေးမြန်းကြည့်နိုင်သည်။

• ပါတီကိုယ်စားလှယ်များ၊ ရွေးကောက်ခံ ကိုယ်စားလှယ်များ၊ မဲဆန္ဒခံယူပွဲနှင့် မဲပြားများ စီစဉ်ဆောင်ရွက်ရေး အဖွဲ့များသည် သက်ဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်များအပါအဝင် ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်၏ အစိတ်အပိုင်း အားလုံအား ထိထိရောက်ရောက်နှင့် အချိန်မီ ရယူနိုင်ကြသလား။
• ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ၊ အခြားဥပဒေများနှင့် စည်းကမ်းချက်များက သတ်မှတ်ထားသည့် မဲဆန္ဒရှင်တစ်ဦး၏ အရည်အချင်းများက အဘယ်နည်း။ ယင်းအရည်အချင်းများသည် လူအများစု၏ အသက်အရွယ်၊ နိုင်ငံသားဖြစ်ခြင်း၊ နေထိုင်မှု အခြေအနေများ အလျောက် နိုင်ငံတကာတွင် သတ်မှတ်ထားသည့် ကန့်သတ်ချက်များနှင့် ကိုက်ညီသလား။
• ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၊ ရွေးကောက်ပွဲဥပဒေတို့တွင် ချမှတ်ထားသည့် ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦး၏ အရည်အချင်းများက အဘယ်နည်း။ ယင်းအရည်အချင်းများသည် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ဆီလျော်မှုရှိသလား။ ယင်းတို့သည် နိုင်ငံတကာတွင် ချမှတ်ထားသည့် ဘက်လိုက်မှုကင်းခြင်း၊ ရွေးကောက်ခံပိုင်ခွင့် မူတို့နှင့် ကိုက်ညီမှု ရှိသလား။
• ရွေးကောက်ပွဲနှင့်ဆက်စပ်သည့် တိုင်တန်းချက်များပြုလုပ်ရန် သော်လည်းကောင်း၊ အခြားအငြင်းပွားမှုများကို သော်လည်းကောင်း၊ ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်နှင့်ဆက်စပ်ပြီး တရားဥပဒေအရ ဖြေရှင်းရန် သော်လည်းကောင်း ဥပဒေများ၊ စည်းကမ်းချက်များတွင် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ဖော်ပြထားသလား။

NDI ၏ ဒီမိုကရက်တစ်ရွေးကောက်ပွဲများအတွက် တရားဥပဒေမူဘောင်များ ဖြစ်ပေါ်စေရေး လမ်းညွှန် တွင် ရွေးကောက်ပွဲစက်ဝိုင်းတစ်ခုလုံး၏ တရားဥပဒေမူဘောင်များအတွက် ရည်ရွယ်ချက်များ၊ စဉ်းစားရန်လိုအပ်ချက်များကို ပိုမို အသေးစိတ် ဆွေးနွေးထားပြီး နမူနာပြ မေးခွန်း အများအပြားလည်း ထည့်သွင်းပေးထားသည်။